Rak płuc u mężczyzn – wszystko, co musisz wiedzieć

25

Czym jest rak płuc?

Rak płuc to jeden z najpoważniejszych i najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych na świecie. Wśród mężczyzn w Polsce jest to nie tylko najczęstszy nowotwór układu oddechowego, ale również główna onkologiczna przyczyna śmierci.

Charakteryzuje się szybkim postępem choroby i trudnościami w leczeniu, głównie ze względu na późne wykrycie. Nowotwór rozwija się w obrębie tkanek płucnych, najczęściej w oskrzelach, i może przybierać różne formy histologiczne, które determinują sposób leczenia i rokowania.

Rodzaje raka płuc

W praktyce klinicznej wyróżnia się dwie główne grupy: raka niedrobnokomórkowego (NDRP) oraz drobnokomórkowego (DRP). Ten pierwszy, bardziej powszechny, obejmuje podtypy takie jak rak płaskonabłonkowy, gruczołowy i wielkokomórkowy.

Rozwija się wolniej, ale jest mniej podatny na chemioterapię. Z kolei drobnokomórkowy rak płuca, choć rzadszy, cechuje się wyjątkowo agresywnym przebiegiem, wczesnym rozsiewem i lepszą początkową odpowiedzią na leczenie systemowe.

Jak rozwija się nowotwór płuca?

Początkowo choroba może przebiegać zupełnie bezobjawowo. Zmiany nowotworowe rozwijają się po cichu, często przez wiele lat, aż do momentu, gdy osiągną zaawansowane stadium. Komórki rakowe stopniowo naciekają otaczające tkanki, przenikają do węzłów chłonnych, a w kolejnych fazach rozprzestrzeniają się poprzez krew i chłonkę do odległych narządów, jak wątroba, mózg czy kości.

Dlaczego rak płuc częściej dotyka mężczyzn?

Statystyki pokazują, że rak płuc przez dekady był nowotworem wyraźnie męskim. Wynika to przede wszystkim z różnic w zachowaniach zdrowotnych między płciami. Palenie papierosów, będące głównym czynnikiem ryzyka, przez lata było znacznie bardziej rozpowszechnione wśród mężczyzn. Dopiero w ostatnich dekadach ten trend zaczyna się wyrównywać, co skutkuje rosnącą liczbą przypadków również u kobiet.

Z danych Narodowego Rejestru Nowotworów wynika, że w Polsce w 2020 roku na raka płuc zachorowało ponad 11 tysięcy mężczyzn. Dla porównania, liczba chorych kobiet była o blisko 40% niższa. Różnice te są szczególnie widoczne w grupach wiekowych powyżej 60. roku życia, gdzie nałóg tytoniowy utrzymywał się najdłużej.

Objawy raka płuc u mężczyzn

Rak płuc bywa zdradliwy. U wielu pacjentów pierwsze objawy pojawiają się dopiero wtedy, gdy guz osiągnął znaczne rozmiary lub dał przerzuty. Jednak nawet wcześniejsze symptomy bywają często bagatelizowane lub przypisywane innym chorobom układu oddechowego.

Wczesne symptomy – co powinno zaniepokoić?

Najczęściej pojawiającym się objawem jest przewlekły kaszel. U osób palących przybiera on zazwyczaj nową postać – zmienia się jego ton, intensywność, pojawiają się okresy uporczywego napadu kaszlowego. Często dołączają do niego duszności, utrzymujący się ból w klatce piersiowej i krwioplucie. Niepokojącym znakiem są także nawracające zapalenia płuc, szczególnie jeśli dotyczą tego samego płata płuca.

Objawy zaawansowanej choroby

W miarę rozwoju nowotworu dochodzi do ucisku na sąsiednie narządy i struktur. Może pojawić się chrypka, trudności w połykaniu, bóle barku czy kończyny górnej po stronie zajętego płuca. W przypadkach z przerzutami obserwuje się bóle kości, napady drgawek, bóle głowy oraz objawy neurologiczne związane z naciekaniem mózgu.

Nietypowe objawy i zespoły paranowotworowe

Niektórzy pacjenci prezentują nietypowe objawy, jak asymetria twarzy, zanik potliwości po jednej stronie czy opadanie powieki – efekt zespołu Hornera, będącego skutkiem zajęcia zwoju współczulnego. Zespoły paranowotworowe mogą przyjmować formy endokrynologiczne (np. zespół Cushinga) lub reumatologiczne, jak palce pałeczkowate.

Diagnostyka raka płuc

Rozpoznanie raka płuc wymaga wieloetapowej diagnostyki. Proces ten zaczyna się od prostych badań obrazowych, ale może prowadzić aż do specjalistycznych analiz molekularnych.

Badania obrazowe

Pierwszym badaniem, które wykonuje się przy podejrzeniu nowotworu, jest RTG klatki piersiowej. Chociaż tanie i łatwo dostępne, często okazuje się niewystarczające do pełnej oceny. Dlatego standardem stała się tomografia komputerowa, pozwalająca dokładnie zlokalizować guz, ocenić jego wielkość, zasięg oraz obecność przerzutów w węzłach chłonnych.

PET-CT to kolejny krok – szczególnie przy planowaniu leczenia radykalnego. Pozwala wykryć ogniska choroby niewidoczne w TK. W niektórych przypadkach wykonuje się również rezonans magnetyczny, zwłaszcza przy podejrzeniu przerzutów do mózgu.

Bronchoskopia i biopsja

Ostateczne potwierdzenie diagnozy uzyskuje się dzięki badaniu histopatologicznemu. Materiał do analizy pobierany jest najczęściej podczas bronchoskopii – badania polegającego na wprowadzeniu cienkiego endoskopu do oskrzeli. W razie niedostępności guza od strony dróg oddechowych wykonuje się biopsję przez ścianę klatki piersiowej, często pod kontrolą tomografii.

Diagnostyka molekularna i genetyczna

Nowoczesna onkologia nie opiera się już wyłącznie na typie histologicznym guza. Obecnie standardem jest wykonanie badań molekularnych, które wykrywają mutacje genów, takich jak EGFR, ALK czy ROS1. Dzięki tym analizom możliwe jest wdrożenie terapii celowanej – bardziej skutecznej i mniej toksycznej niż klasyczna chemioterapia.

Etapy zaawansowania i klasyfikacja TNM

Stopień zaawansowania raka płuca decyduje nie tylko o rokowaniu, ale też o możliwościach terapeutycznych. Kluczowym narzędziem w jego ocenie jest klasyfikacja TNM, uwzględniająca wielkość guza (T), zajęcie węzłów chłonnych (N) oraz obecność przerzutów (M).

Rak zdiagnozowany na etapie T1N0M0 – czyli mały guz bez przerzutów – rokuje znacznie lepiej i często kwalifikuje się do operacji. Z kolei zaawansowane stadia z obecnością przerzutów (np. M1) najczęściej oznaczają konieczność leczenia paliatywnego.

Leczenie raka płuc

Wybór strategii terapeutycznej zależy od typu histologicznego nowotworu, jego zaawansowania oraz ogólnego stanu pacjenta. W przypadku raka płuc leczenie bywa złożone i często wymaga podejścia wielodyscyplinarnego, łączącego metody chirurgiczne, chemioterapię, radioterapię oraz terapie celowane i immunoterapię.

Leczenie operacyjne

Chirurgia pozostaje najskuteczniejszą metodą leczenia raka płuca, ale tylko wówczas, gdy nowotwór zostanie wykryty w odpowiednio wczesnym stadium. Zabieg polega zwykle na usunięciu płata płuca (lobektomia), rzadziej całego płuca (pneumonektomia) lub jego segmentu. Procedura może być przeprowadzona klasycznie – torakotomią – albo z użyciem nowoczesnych technik małoinwazyjnych, takich jak wideotorakoskopia.

O skuteczności operacji decyduje przede wszystkim stopień doszczętności – margines zdrowych tkanek oraz brak przerzutów w usuniętych węzłach chłonnych. W niektórych przypadkach operacja jest jedynie pierwszym etapem leczenia, po którym następuje uzupełniająca chemioterapia lub radioterapia.

Chemioterapia i radioterapia

W sytuacjach, gdy operacja nie jest możliwa, lekarze wdrażają leczenie systemowe. Chemioterapia polega na stosowaniu leków cytotoksycznych, które niszczą komórki nowotworowe, ale wpływają też na zdrowe tkanki, powodując liczne skutki uboczne. Radioterapia, z kolei, pozwala na precyzyjne niszczenie guza przy pomocy promieniowania jonizującego, często stosowanego paliatywnie – w celu złagodzenia objawów, takich jak ból czy duszność.

Nowoczesne formy radioterapii, jak stereotaktyczna radioterapia ciała (SBRT), umożliwiają skoncentrowane napromienienie guza przy minimalnym wpływie na otaczające zdrowe tkanki.

Immunoterapia i terapie celowane

Ostatnie lata przyniosły prawdziwą rewolucję w leczeniu raka płuca dzięki immunoterapii oraz lekom ukierunkowanym molekularnie. Immunoterapia, polegająca na „odblokowaniu” układu odpornościowego pacjenta (np. z użyciem inhibitorów punktów kontrolnych jak pembrolizumab), daje dobre efekty w przypadkach zaawansowanego raka z wysoką ekspresją PD-L1.

Leki celowane, takie jak ozymertynib czy kryzotynib, stosowane są w przypadkach z konkretnymi mutacjami genów. Mają mniej skutków ubocznych niż klasyczna chemioterapia i często prowadzą do wydłużenia przeżycia, nawet przy nowotworach rozsianych.

Rokowania i przeżywalność

Rokowania w raku płuc nadal należą do jednych z najgorszych wśród nowotworów złośliwych. Pięcioletnie przeżycie uzyskuje tylko około 10–15% chorych, a odsetek ten znacznie wzrasta, gdy guz zostanie wykryty wcześnie i poddany leczeniu chirurgicznemu. Niestety, w momencie diagnozy aż 70% pacjentów ma już zaawansowaną postać choroby, co ogranicza możliwości leczenia radykalnego.

W przypadku drobnokomórkowego raka płuca rokowania są szczególnie niekorzystne. Bez leczenia średni czas przeżycia wynosi zaledwie kilka miesięcy. Terapia może wydłużyć życie do roku lub dwóch, ale trwałe wyleczenie pozostaje wyjątkiem.

Profilaktyka i zapobieganie

Rak płuc jest jednym z nielicznych nowotworów, którego ryzyko można znacząco ograniczyć, eliminując główny czynnik ryzyka – palenie tytoniu. Statystyki są jednoznaczne: palacze mają nawet 30-krotnie wyższe ryzyko zachorowania niż osoby niepalące. Co ważne, zaprzestanie palenia, nawet po wielu latach, prowadzi do sukcesywnego spadku ryzyka.

Oprócz palenia, istotnym czynnikiem środowiskowym jest narażenie na radon, azbest, pyły przemysłowe oraz silne zanieczyszczenie powietrza, szczególnie w aglomeracjach miejskich. Bierne palenie również zwiększa ryzyko – zwłaszcza wśród współdomowników palaczy.

Badania przesiewowe w kierunku raka płuc (np. niskodawkowa tomografia komputerowa) są coraz częściej zalecane osobom z grupy ryzyka. Choć nie są jeszcze standardem populacyjnym, ich skuteczność w wykrywaniu wczesnych zmian nowotworowych została potwierdzona w licznych badaniach klinicznych.