Andropauza to okres w życiu mężczyzny, który wiąże się z wieloma zmianami fizycznymi, psychicznymi i seksualnymi. Jest to czas przejściowy pomiędzy dojrzałością a starością, który zazwyczaj rozpoczyna się po 50. roku życia.
Andropauza jest spowodowana przez obniżenie poziomu hormonów płciowych, zwłaszcza testosteronu, który odpowiada za wiele funkcji organizmu. Andropauza nie oznacza jednak utraty zdolności do reprodukcji, choć może ją osłabić. 
Andropauza jest często nazywana męskim klimakterium, wiropauzą lub niedoborem androgenów u starzejących się mężczyzn.
Andropauza – co to jest?
Andropauza jest terminem pochodzącym od greckich słów “andros” (mężczyzna) i “pausis” (przerwa). Oznacza on okres zmniejszonej aktywności gonad (jąder), które produkują hormony płciowe, głównie testosteron.
Testosteron jest odpowiedzialny za rozwój cech płciowych męskich, takich jak owłosienie ciała, budowa mięśni, głos czy libido. Testosteron wpływa także na nastrój, pamięć, koncentrację, energię czy gospodarkę tłuszczową.
Poziom testosteronu u mężczyzn zaczyna spadać po 30. roku życia i maleje średnio o 1% rocznie.
Spadek ten jest jednak indywidualny i zależy od wielu czynników, takich jak genetyka, styl życia, dieta, stres czy choroby przewlekłe.
Niektórzy mężczyźni mogą nie odczuwać żadnych objawów andropauzy, inni mogą mieć je w różnym stopniu nasilenia i czasie trwania.
Andropauza – w jakim wieku się pojawia i ile trwa?
Andropauza to okres w życiu mężczyzny, kiedy dochodzi do zmniejszenia produkcji testosteronu – głównego hormonu płciowego.
Andropauza nie jest tak łatwa do zdefiniowania jak menopauza u kobiet, ponieważ nie ma wyraźnego momentu, kiedy można powiedzieć, że się zaczęła lub skończyła.
Zazwyczaj andropauza pojawia się po 50. roku życia i może trwać od kilku do kilkunastu lat1. Niektórzy mężczyźni mogą jednak odczuwać jej objawy wcześniej lub później, w zależności od indywidualnych czynników.
Andropauza nie jest też łatwa do zdiagnozowania, ponieważ nie ma jednego prostego testu, który by ją potwierdził.
Najczęściej lekarze opierają się na kwestionariuszach, które oceniają nasilenie i częstość występowania różnych dolegliwości związanych z andropauzą oraz na badaniach krwi, które mierzą poziom testosteronu3.
Andropauza a zachowanie. Jakie są objawy?
Andropauza może wpływać na zachowanie i samopoczucie mężczyzny w różnych sferach życia. Niektóre z typowych objawów andropauzy to:
- Zmniejszenie libido i zaburzenia erekcji
- Utrata energii i zmęczenie
- Zaburzenia snu i bezsenność
- Spadek nastroju i depresja
- Lęk i nerwowość
- Zaburzenia pamięci i koncentracji
- Obniżenie samooceny i poczucia własnej wartości
- Utrata zainteresowań i motywacji
- Problemy w relacjach z partnerką lub partnerem
- Kryzys wieku średniego i poszukiwanie nowych doznań
Andropauza u mężczyzn – objawy fizyczne
Andropauza może również powodować zmiany fizyczne w organizmie mężczyzny. Niektóre z nich to:
- Przyrost masy ciała i odkładanie się tłuszczu w okolicy brzucha
- Utrata masy mięśniowej i siły
- Utrata masy kostnej i ryzyko osteoporozy
- Zmniejszenie owłosienia ciała i łysienie
- Zmiany skórne (suchość, zmarszczki)
- Potliwość i uderzenia gorąca
- Zaburzenia metabolizmu (insulinooporność, cukrzyca)
- Podwyższone ciśnienie tętnicze i ryzyko chorób sercowo-naczyniowych
- Zaburzenia prostaty (przerost lub zapalenie)
Andropauza – objawy psychiczne
Andropauza może również wpływać na stan psychiczny mężczyzny. Niektóre z objawów psychicznych to:
- Depresja i smutek
- Lęk i niepokój
- Niska samoocena i poczucie własnej wartości
- Brak pewności siebie i poczucia atrakcyjności
- Poczucie straty i żalu
- Poczucie izolacji i samotności
- Poczucie braku sensu życia i celów
- Poczucie zagubienia i kryzysu tożsamości
Andropauza – jakie badania krwi zrobić?
Aby zdiagnozować andropauzę, należy wykonać badania krwi mierzące poziom hormonów płciowych.
Najważniejszym hormonem jest testosteron, który występuje w organizmie w dwóch formach: wolnej (niezwiązanej z białkami) i związanej (głównie z globuliną wiążącą hormony płciowe SHBG).
Poziom wolnego testosteronu jest bardziej miarodajny niż całkowitego testosteronu, ponieważ to on wywiera bezpośredni wpływ na funkcje organizmu.
Poziom testosteronu u mężczyzn zmienia się w ciągu dnia (najwyższy jest rano) oraz pod wpływem różnych czynników (np. stresu, aktywności fizycznej). Dlatego badanie krwi należy wykonać rano na czczo oraz powtórzyć kilka razy w odstępach kilku tygodni.
Nie ma jednoznacznie ustalonego poziomu testosteronu granicznego dla rozpoznania andropauzy.
Zwykle przyjmuje się, że niedobór testosteronu występuje przy poziomie poniżej 300 ng/dl (10 nmol/l) dla całkowitego testosteronu lub poniżej 5 ng/dl (0,17 nmol/l) dla wolnego testosteronu.
Oprócz testosteronu warto również zbadać poziom innych hormonów związanych z andropauzą: prolaktyny (może być podwyższona przy zaburzeniach erekcji), estradiolu (może być podwyższony przy otyłości), DHEA-S (może być obniżony przy starzeniu się), hormonu luteinizującego LH (może być podwyższony przy niedoczynności jąder), hormonu folikulotropowego FSH (może być podwyższony przy zaburzeniach spermatogenezy).
Andropauza – do jakiego lekarza iść?
Jeśli podejrzewasz u siebie objawy andropauzy lub chcesz sprawdzić swój stan hormonalny, powinieneś skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub specjalistą endokrynologiem lub urologiem-andrologiem.
Lekarz przeprowadzi wywiad medyczny oraz zbada stan fizyczny pacjenta. Następnie lekarz zleci badania krwi, aby ocenić poziom hormonów płciowych, zwłaszcza testosteronu.
Jeśli stwierdzi niedobór testosteronu lub innych hormonów, może zaproponować leczenie hormonalne lub objawowe.
Objawy seksualne andropauzy
Andropauza może mieć wpływ na sferę seksualną mężczyzny. Niektóre z objawów seksualnych andropauzy to:
- Zmniejszenie libido i zainteresowania seksem
- Zaburzenia erekcji i trudności z osiągnięciem lub utrzymaniem wzwodu
- Zmniejszenie ilości i jakości nasienia i spermy
- Zmniejszenie intensywności orgazmu i siły wytrysku
- Zmniejszenie czułości penisa i jąder
- Zmniejszenie częstości i siły erekcji porannych
- Zwiększenie ryzyka zaburzeń prostaty (przerost, zapalenie, rak)
Łagodzenie objawów andropauzy – jaka pomoc jest skuteczna?
Andropauza nie jest chorobą, a naturalnym procesem starzenia się organizmu. Nie wymaga więc leczenia, chyba że objawy są bardzo dokuczliwe i utrudniają normalne funkcjonowanie. W takim przypadku można skorzystać z różnych form pomocy, takich jak:
- Leczenie hormonalne – polega na podawaniu syntetycznego testosteronu w postaci tabletek, plastrów, żeli lub zastrzyków. Leczenie musi być prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza, gdyż może mieć skutki uboczne, takie jak zwiększenie ryzyka zakrzepicy, chorób serca, raka prostaty czy zaburzeń wątroby.
- Leczenie objawowe – polega na stosowaniu leków lub suplementów diety łagodzących poszczególne dolegliwości związane z andropauzą. Na przykład: leki na potencję (np. sildenafil), leki na depresję (np. fluoksetyna), leki na osteoporozę (np. alendronian), preparaty witaminowe i mineralne (np. witamina D, cynk), preparaty ziołowe (np. żeń-szeń, maca).
- Zmiana stylu życia – polega na wprowadzeniu zdrowych nawyków, które mogą poprawić samopoczucie i kondycję mężczyzny. Na przykład: regularna aktywność fizyczna (np. bieganie, pływanie), zrównoważona dieta (np. bogata w białko, warzywa, owoce), unikanie stresu (np. medytacja, relaksacja), ograniczenie alkoholu i tytoniu (np. rzucenie palenia), dbanie o higienę snu (np. spanie 7-8 godzin dziennie).
- Wsparcie psychologiczne – polega na korzystaniu z pomocy specjalisty (np. psychologa, seksuologa) lub grupy wsparcia (np. dla mężczyzn w kryzysie wieku średniego). Pomoc taka może pomóc mężczyźnie zaakceptować zmiany zachodzące w jego organizmie i życiu oraz znaleźć nowe cele i sens.
Andropauza nie musi być końcem męskości ani szczęścia. Jest to okres przejściowy, który można przeżyć w sposób aktywny i satysfakcjonujący. Ważne jest jednak, aby nie bagatelizować objawów andropauzy i szukać pomocy w razie potrzeby.
